Φέτος συμπληρώνονται 40 χρόνια από την επική επικράτηση των Αυστραλών έναντι των Αμερικάνων στο America’s Cup το 1983 σπάζοντας τη μακροβιότερη, 132 ετών, παράδοση στην αθλητική ιστορία. Ως φόρο τιμής στο ιστορικό γεγονός, εστιάζουμε κυρίως στον αυτοδίδακτο ναυπηγό πίσω από τον σχεδιασμό του Australia II.

Ο Βενιαμίν “Μπεν” Λέχτσεν ή κατά κόσμο Ρόμπερτ Μίλερ, δεν ήταν η συνηθισμένη περίπτωση του επιμελούς φοιτητή που σπούδασε ναυπηγός σε κάποιο γνωστό πανεπιστήμιο. Για την ακρίβεια δεν σπούδασε ποτέ. Εγκατέλειψε το σχολείο από ήδη από 14ων ετών επινοώντας αρκετά αργότερα τη σχεδιαστική επανάσταση του σκάφους Australia II. Το γεγονός ότι δεν έβαλε στα πανεπιστημιακά καλούπια τον τρόπο σκέψης του πιθανότατα συνέβαλλε στο να πιστεύει και να τολμά σχεδιαστικά «παράδοξα».

Η αρχή

Ο Μπεν γεννήθηκε στις 19 Μαρτίου του 1936 στο Μπογκάμπρι ένα μικρό χωριό της Νέας Νότιας Ουαλίας. Στην ηλικία των επτά ετών ανακάλυψε τον Ειρηνικό ωκεανό και αγάπησε τη θάλασσα. Άφησε όπως αναφέραμε, νωρίς το σχολείο για να μαθητεύσει δίπλα σε ένα μηχανικό κινητήρων. Την προσοχή και το ενδιαφέρον του όμως έκλεψαν τα ιστιοπλοϊκά σκάφη της μάντρας. Σχεδίασε και κατασκεύασε το πρώτο του σκάφος το 1952 σε ηλικία μόλις 16 ετών και άρχισε γρήγορα ν’ αποκτά τοπική φήμη. Δημιούργησε με τον Γκρέγκ Γουίτγορθ μία εταιρία κατασκευάζοντας περιστασιακά σκάφη και ιστία γνωστή ως «Miller and Whitworth». Από εκείνη τη στιγμή ως το τέλος της σύντομης ζωής του δεν σταμάτησε ν’ αποτυπώνει τις «άναρχες» σκέψεις και να σχεδιάζει τις πρωτοποριακές ιδέες του στο χαρτί.

Ο ιστιοπλόος

Ο Μπεν μπορεί να έγινε παγκοσμίως γνωστός για τις ναυπηγικές του επινοήσεις αλλά ήταν και ένας θαυμάσιος ιστιοπλόος. Συνδυάζοντας το σχεδιαστικό του ταλέντο με τη δεινή ιστιοπλοϊκή του ικανότητα, το 1961 κέρδισε το παγκόσμιο πρωτάθλημα Skiff 18-footer με ένα σκάφος που σχεδίασε ο ίδιος. Το 1966 ανακηρύχτηκε ιστιοπλόος της χρονιάς στην Αυστραλία μετά τη νίκη του στο Εθνικό πρωτάθλημα Flying Dutchman με τον Γκρεγκ και το 1972 αντιπροσώπευσε την Αυστραλία στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου στο Κίελο αγωνιζόμενος στα Soling. Η επιθυμία του να κερδίσει το America’s Cup εκδηλώθηκε στις αρχές του 1960. Μετά τη νίκη του στο παγκόσμιο πρωτάθλημα 18-footer δήλωνε προφητικά: «Κάποια μέρα θα βρεθεί κάποιος με αρκετά χρήματα ώστε να σχεδιάσω το νικητή του America’s Cup».

Αυτοδίδακτος ναυπηγός

Από τις πρώιμες σχεδιαστικές του επιτυχίες ήταν το μονοθέσιο σκάφος Contender το 1968. Ο Μπεν πειραματιζόταν συνεχώς εφαρμόζοντας τις «αμφίβολες» σχεδιαστικά επινοήσεις του. Όμως, αυτή η δημιουργικότητά του ήταν η κατευθυντήρια δύναμη πίσω από τα δημοφιλή αυστραλιανά skiffs της δεκαετίας του ’60 επηρεάζοντας ακόμη και τα πτερύγια στις σανίδες των Αυστραλών σέρφερ. Οι επινοήσεις και ο τρόπος σκέψης του τράβηξε την προσοχή του επιχειρηματία Άλαν Μποντ αναθέτοντάς του το σχεδιασμό του Apollo, ενός αγωνιστικού σκάφους ανοικτής θαλάσσης. Όταν το 1974 ο Μποντ αποφάσισε να διεκδικήσει το America’s Cup προτίμησε και εμπιστεύθηκε τον Μπεν στο σχεδιασμό των σκαφών του. Ο Μπεν σχεδίασε μεταξύ άλλων και έξι νικηφόρα σκάφη του διάσημου αγώνα Sydney – Hobart.

Οι πρώτες απόπειρες

Η διεκδίκηση του κυπέλλου το 1974, το 1977 και το 1980 δεν ήταν επιτυχημένες για τον Άλαν Μποντ και την ομάδα του. Ο χαρισματικός σχεδιαστής όχι μόνο δεν πτοήθηκε αλλά αντιλήφθηκε ότι ο μόνος τρόπος για να κερδίσουν το America’s Cup ήταν να αγωνιστούν με ένα ανώτερα τεχνολογικά σκάφος και σίγουρα μιας τελείως διαφορετικής φιλοσοφίας.

Το Australia II στο America’s Cup

Το 1981 ο Μπεν ως ο απόλυτα ιθύνων νους κάθε σχεδιασμού και με τους Δανούς ερευνητές Πίτερ Βαν Όσανεν και Τζοοπ Σλοφ στο πλευρό του για τα διεξοδικά πειράματα και δοκιμές σε δεξαμενές και αεροναυπηγικές εγκαταστάσεις, κατέληξε στην έμπνευση του Australia II. Η ασυνήθιστα μικρή γάστρα του με την επαναστατική φτερωτή καρίνα και τη μεγάλη ιστιοφορία ήταν στοιχεία που για πρώτη φορά θα έβλεπε ο ιστιοπλοϊκός κόσμος.

Ο Μπεν «εμφανίζει» στο America’s Cup το Australia II με καλυμμένη την καρίνα καθ’ όλη την διάρκεια των αγώνων. Από τις αεροφωτογραφίες είναι αδύνατο οι υπόλοιποι ν’ αντιληφθούν τα πλαϊνά φτερά γιατί έχουν βαφτεί μπλε. Ο ψυχολογικός πόλεμος εντείνεται, οι ερωτήσεις από τους δημοσιογράφους πέφτουν βροχή και ο Μπεν ενώπιον των εκπροσώπων του τύπου και των άλλων ομάδων σχεδιάζει πρόχειρα σε ένα χαρτί μια υποτιθέμενη καρίνα με φτερά. Η κλήση, το σχήμα και το μέγεθος τους φυσικά διαφέρουν από τα πραγματικά.

Οι Βρετανοί πανικοβάλλονται και συγκολλούν «φτερά» στην υπάρχουσα καρίνα τους με τραγελαφικό αποτέλεσμα. Θα ηττηθούν από τους Αυστραλούς στον τελικό των προκριματικών με 4-1. Οι Αυστραλοί χρίζονται διεκδικητές του America’s Cup και πλέον αντιμετωπίζουν τον ανίκητο Ντένις Κόννερ με το σκάφος του Liberty στους τελικούς.

Οι αγώνες ξεκινούν και το πρώιμο 3-1 υπέρ των Αμερικάνων και λόγω ζημιών στο Australia II, γίνεται με συνοπτικές διαδικασίες 3-3. Οι Αμερικάνοι μετά το 3-1 πανηγύριζαν καθώς ήθελαν μία νίκη για να πάρουν το κύπελλο. Στο 3-3 πλέον και στην ανάπαυλα πριν την τελευταία καθοριστική ιστιοδρομία, μια σειρά μετατροπών στο Liberty, συμπεριλαμβανομένου και της αφαίρεσης 500 κιλών, το καθιστούν άκρως ανταγωνιστικό για την προβλεπόμενη τελική ιστιοδρομία με πρόβλεψη ασθενών ανέμων. Οι Αυστραλοί διαμαρτύρονται αλλά οι κανονισμοί δικαιώνουν τους Αμερικάνους.

Ο αγώνας του αιώνα

Στις 26 Σεπτεμβρίου του 1983 ο ιστορικός αγώνας ξεκινάει, οι Αυστραλοί κερδίζουν την εκκίνηση αλλά το Liberty πλέον είναι πιο γρήγορο και παίρνει πολύ σημαντικό προβάδισμα καβατζάροντας για τα τελευταία πρίμα. Οι Αμερικάνοι που παρακολουθούν την ιστιοδρομία από τους δέκτες τους σε όλο τον κόσμο πανηγυρίζουν πρόωρα. Το Liberty όμως δεν αμύνεται στο Australia II στα τελευταία πρίμα, μάλλον από υπερφίαλη σιγουριά και όταν θα το κάνει είναι πλέον πολύ αργά. Οι Αυστραλοί περνάνε οριακά μπροστά στο πέρασμα για τα τελευταία όρτσα και κρατάνε το προβάδισμα αμυνόμενοι συνεχώς. Μετρήθηκαν 42 αναστροφές των σκαφών ως τον τερματισμό σε μία επική «ναυμαχία».

Το America’s Cup 132 χρόνια μετά την θέσπισή του απομακρύνεται για πρώτη φορά από τις Η.Π.Α.

Κατά την ανέλκυση του Australia II οι Αυστραλοί εν μέσω έξαλλων πανηγυρισμών αποκαλύπτουν την καρίνα και η ιδιοφυία του Μπεν περνά στην αθανασία. Θα λάβει μαζί με την υπόλοιπη ομάδα την ύψιστη τιμή από την κυβέρνηση της Αυστραλίας και κατά την επιστροφή τους θα τους υποδεχθούν ως εθνικούς ήρωες.

Ο άνθρωπος

Ο κυβερνήτης του Australia II Τζον Μπέρτραντ δήλωνε για τον Μπεν: «Είχε την ικανότητα να σκέφτεται πέρα από την τετράγωνη λογική χωρίς να θέτει περιορισμούς στους συλλογισμούς του. Πάνω απ’ όλα ήταν ένας πανέξυπνος άνθρωπος, ένας Λεονάρντο Ντα Βίντσι γεννημένος σε λάθος εποχή».

Η συμπεριφορά μιας ιδιοφυίας δεν θα μπορούσε παρά να είναι διαφορετική από τις τυπικές. Το 1970 ο Μπεν δήλωνε απερίφραστα: «Μια μέρα θα επιστρέψουμε με ένα υπέρ-σκάφος και θα κερδίσουμε το America’s Cup. Μετά θα βάλουμε το κύπελλο κάτω από μία πρέσα και θα το ονομάσουμε Australia’s Plate». Το 1974 αποφασίζει ν’ αλλάξει τ’ όνομά του και το 1977 δεν διστάζει να πουλήσει την ακριβή του Ferrari για ν’ ακολουθήσει το Australia στην προσπάθειά του για τη διεκδίκηση του America’s Cup κάτι που πέτυχαν έξι χρόνια μετά.

Ο Γουόρεν Τζόουνς μάνατζερ του συνδικάτου του Άλαν Μποντ περιγράφοντας τον Μπεν. «Ήταν τόσο ταπεινός αλλά και τόσο υπερήφανος, τόσο απλός αλλά και τόσο σύνθετος. Θα μπορούσε να έχει διάφορους χαρακτήρες σε μια ημέρα. Από φιλόσοφος και ιδιοφυία ως κλόουν, ανάλογα με την περίσταση ή τη διάθεση του κάθε στιγμή». Όλοι τον θυμούνται, μετά την ιστορική νίκη του Australia II, να ωρύεται ακατάληπτα στην προβλήτα του Νιούπορτ.

Το πρόωρο τέλος

Ο Μπεν στο απόγειο του σχεδιαστικού του οίστρου (μέχρι και αυτοκίνητα σχεδίαζε) πέθανε ξαφνικά την πρώτη Μαΐου του 1988 σε ηλικία μόλις 52 ετών από καρδιακή προσβολή. Η είδηση αυτή έκανε το γύρο του κόσμου σκορπίζοντας θλίψη όχι μόνο σε όσους τον γνώρισαν αλλά και σε όσους εμπνεύστηκαν από το πάθος και το πρωτοπόρο πνεύμα του. Την ίδια χρονιά το πανεπιστήμιο της Νέας Νότιας Ουαλίας προς τιμήν του θέσπισε για πρώτη φορά στην Αυστραλία αθλητικές υποτροφίες.

Το 2006 ο Μπεν πήρε τη θέση του στο America’s Cup Hall of Fame. Συνεχώς δραστήριος, δημιουργικός και με μια εκρηκτική ιδιοσυγκρασία, συνεργάστηκε με όσους μπορούσαν να εξισορροπήσουν τη φιλοσοφία και τις επινοήσεις του με όλα τα υπόλοιπα. Ξεχασιάρης, ατημέλητος και ονειροπόλος όπως τον περιέγραψε ο βιογράφος του; Ίσως, σίγουρα όμως μια από τις τελευταίες αυθεντικές ιδιοφυΐες.

Αξίζει να παρακολουθήσετε στο Netflix το ντοκιμαντέρ Untold: The Race of the Century, σε μία υπέροχη αφήγηση σχετικά με τον ιστορικό αγώνα για τους λάτρεις της ιστιοπλοΐας και όχι μόνο. Οι φωτογραφίες του άρθρου είναι του διάσημου φωτογράφου Ντάνιελ Φόρστερ ο οποίος τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια έχει καταγράψει τις πιο ιστορικές στιγμές του αθλήματος.